Konsentrasiekampterrein in Port Elizabeth weer skoon
deur Elizma Smit
Inwoners in Port Elizabeth, waaronder lede van die FAK-Kultuurnetwerk in Port Elizabeth, AfriForum en Die Voortrekkers het oor die naweek van 22 Augustus 2020 ’n tydjie afgeknyp om die plaaslike konsentrasiekampterrein te gaan skoonmaak. Vele hande ligte werk. ’n Paar swartsakke vol onkruid later was die terrein weer netjies. Marnius Oosthuysen, sameroeper van dié kultuurnetwerk, Gavin Ludick, Dirk Burger en Eben Kitching, lede van AfriForum, en Nelmari Oosthuysen, ’n lid van Die Voortrekkers in die stad, het saamgewerk om die terrein skoon te maak.
Port Elizabeth se konsentrasiekamp het van Desember 1900 tot ongeveer November 1902 bestaan en ongeveer 86 vroue en 230 kinders gehuisves. Hierdie kamp was beskou as een van die “modelkampe” waarin heelwat minder mense gesterf het. Net 14 is in hierdie kamp dood, teenoor die duisende in sommige van die ander konsentrasiekampe.
Van die kampbewoners het was- en strykwerk vir die inwoners van die dorp gedoen om ’n ekstra inkomste te verdien. Die getroue ondersteuning en skenkings van die plaaslike gemeentes was ook vir die kampbewoners van baie groot waarde en het die kamplewe draaglik gemaak.
Generaal JBM Hertzog, latere eerste minister, se moeder, eggenote, drie skoonsusters en hulle kinders was inwoners van hierdie konsentrasiekamp. Sy oudste seun, Albert, was maar ’n paar maande oud toe sy familie in die kamp opgeneem is. Albert het die kamp oorleef en het later jare, soos sy vader, ook tot die politiek toegetree en as kabinetsminister gedien. Albert se sewejarige nefie, Charles Dirk Neethling, was egter een van die 14 mense wat in hierdie kamp gesterf het slegs 12 dae nadat hulle daar aangekom het. Hy het masels opgedoen.
Die gedenkteken wat op die terrein opgerig en op 29 Oktober 1983 onthul is, is destyds moontlik gemaak deur die ywer van Dames Aktueel en die Rapportryers van Port Elizabeth.
Die sirkelvormig geplaveide gedenkteken beeld simbolies die volgende uit:
Omheining van doringdraad – Ingeperktheid
Donker bakstene – Negatiewe omstandighede
Ligte bakstene – Afrikanervolk
Gedenkplaat – Vroue en kinders as kern
Gaping in omheining – Hoop op bevryding
Geen dak – Geloof en gebed na Bo onbelemmerd